Decentralization Offering Better Results and Efficiency – DOBRE (kontynuacja 2022-2025)

Program USAID DOBRE (Decentralization Offering Better Results and Efficiency) – to dziewięcioletni projekt finansowany przez Amerykańską Agencję ds. Rozwoju Międzynarodowego (USAID), realizowany przez międzynarodowe konsorcjum, którego liderem jest Global Communities. Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego jest jednym z głównych partnerów tego projektu.

Program USAID DOBRE rozpoczął się w 2016 roku i od tego czasu wspiera ukraińskie samorządy w wykorzystaniu szans i sprostaniu wyzwaniom, jakie niesie ze sobą proces decentralizacji władzy. Przez pierwsze sześć lat DOBRE ściśle współpracowało ze 100 jednostkami terytorialnymi (tzw. gromadami); realizując dwa główne cele – pomoc samorządom w skutecznym, przejrzystym i odpowiedzialnym rządzeniu i zarządzaniu; a także zwiększenie zaangażowania obywateli w podejmowanie decyzji i udział w życiu społeczności lokalnej. (Więcej informacji na temat zakończonych działań na stronie dot. DOBRE w latach 2016-2022).

Jesienią 2022 roku, pomimo trwającej wojny, sponsor programu (USAID) podjął decyzję o przedłużeniu DOBRE o trzy lata i przyznaniu dodatkowego finansowania. W ciągu tych trzech lat DOBRE będzie ściśle współpracować z 60 ukraińskimi jednostkami samorządowymi (52 z nich współpracowało wcześniej z DOBRE). Głównym celem zaplanowanego dla nich wsparcia jest pomoc w przezwyciężeniu skutków wojny, odbudowie oraz kontynuowaniu drogi zrównoważonego rozwoju. Wsparcie to obejmie następujące obszary: planowanie strategiczne; zarządzanie finansami; świadczenie usług publicznych; lokalny rozwój gospodarczy; zarządzanie kryzysowe; nowoczesną komunikację; aktywizację i partycypację obywatelską; budowanie i rozwijanie kompetencji kadr samorządowych. Działania te zostaną wzmocnione dzięki zapewnieniu partnerskim samorządom pomocy materialnej.

W kontynuacji programu uczestniczą samorządy partnerskie DOBRE zlokalizowane w dziesięciu obwodach Ukrainy: czernichowskim, czerniowieckim, dniepropietrowskim, iwanofrankowskim, charkowskim, chersońskim, kirowohradzkim, mikołajowskim, tarnopolskim oraz zaporoskim.

Jednocześnie, DOBRE realizuje dodatkowe działania pomocowe w ramach tzw. komponentu Emergency Response, zapewniającego wsparcie materialne mające zaspokajać pilne potrzeby 67 jednostek samorządowych zlokalizowanych w pobliżu strefy działań wojennych.

Program jest realizowany przez międzynarodowe konsorcjum, którego liderem jest Global Communities i obejmuje następujące organizacje partnerskie:
• Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego (FRDL)
• The Ukrainian Crisis Media Center (UCMC)
• Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (MSAP/UEK)
(W ciągu pierwszych sześciu lat realizacji projektu DOBRE w skład konsorcjum wchodziły także National Democratic Institute oraz SocialBoost.)


Działania FRDL w ramach programu DOBRE (edycja 2022-2025)

W pierwszej fazie kontynuacji projektu (w okresie styczeń-wrzesień 2023), FRDL zrealizowała serię ogólnokrajowych webinariów skierowanych do ukraińskich samorządów, obejmujących tematy istotne w kontekście procesu odbudowy Ukrainy, a także konsultacje online uzupełniające problematykę przedstawioną w trakcie webinariów.

Przeprowadzone zostały następujące webinaria:
POLITYKA SPÓJNOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ I WYTYCZNE KORZYSTANIA Z EUROPEJSKICH ŚRODKÓW ROZWOJOWYCH - webinarium składające się z dwóch części odbyło się w dniach 18 i 27 kwietnia 2023 r. Nagrania z obu części webinarium dostępne są pod następującymi adresami: część 1, część 2
OPTYMALIZACJA USŁUG PUBLICZNYCH I INFRASTRUKTURY – webinarium skierowane do samorządów, które nie zostały bezpośrednio doświadczone działaniami wojennymi w dniu 25 maja, a także webinarium skierowane do jednostek wyzwolonych spod tymczasowej okupacji oraz bezpośrednio doświadczonych działaniami wojennymi w dniu 31 maja 2023 r. Nagrania z obu części webinarium: część 1, część 2
INTEGRACJA I REINTEGRACJA SPOŁECZNA – dwie części webinarium zrealizowanego w dniach 16 i 18 sierpnia 2023 r. Nagrania z obu części webinarium dostępne są pod następującymi adresami: część 1, część 2

Dodatkowo, przygotowana została elektroniczna publikacja pt. „Optymalizacja usług publicznych i infrastruktury w ukraińskich gromadach. Poradnik dla samorządów lokalnych” (ukraiński tytuł: „Оптимізація публічних послуг та інфраструктури у територіальних громадах україни. Методичний посібник для органів місцевого самоврядування”), która powstała w oparciu o wnioski płynące z webinarium pt. „Optymalizacja usług publicznych i infrastruktury” oraz konsultacje online zrealizowane dla ukraińskich samorządów.
Poradnik został opracowany przez polsko-ukraiński zespół autorów i bazuje na ich wieloletnim doświadczeniu pracy na rzecz ukraińskich samorządów. Jego głównym celem jest zaprezentowanie znaczenia racjonalizacji systemu świadczenia usług publicznych w procesie zarządzania jednostką terytorialną, a także wyjaśnienie w jaki sposób ukraińskie samorządy mogą samodzielnie przygotować i wdrażać plany optymalizacji infrastruktury i usług. Proponowane przez autorów podejście zakłada wykorzystanie procesu odbudowy do wprowadzenia zmian efektywnościowych. Ma przekonać lokalnych decydentów i interesariuszy do tego, że to, co należy zrobić w pierwszej kolejności, to sporządzenie rzetelnych analiz i racjonalnych planów działania, a dopiero potem powinno się przystąpić do realizacji konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych i społecznych.
Poradnik dostępny jest pod adresem: https://bit.ly/FRDL_Posibnyk_Optymizatsiya_2023

Na przełomie 2023 i 2024 roku, FRDL wznowiła działania realizowane w bezpośredniej współpracy z samorządami partnerskimi Programu USAID DOBRE. Polegają one na wsparciu doradczym w zakresie strategicznego planowania, w tym m.in. na pomocy w zaktualizowaniu ich strategii rozwoju (lub opracowaniu nowych dokumentów) w kształcie odzwierciedlającym aktualne potrzeby i priorytety poszczególnych społeczności lokalnych.

W okresie grudzień 2023 r. - marzec 2024 r. rozpoczęto pierwszy etap tych działań polegający na realizacji monitoringu strategicznego planowania w 52 ukraińskich jednostkach samorządowych. Działania prowadzone w tym okresie koncentrowały się na analizie sytuacji w poszczególnych jednostkach, zarówno sytuacji będącej konsekwencją toczącej się wojny, jak i aktualnej sytuacji w zakresie planowania strategicznego oraz zarządzania strategią. Ponieważ etap ten służył jako faza przygotowawcza do właściwej fazy strategicznego planowania, prace polskich i ukraińskich konsultantów FRDL obejmowały analizę zagadnień merytorycznych, które będą kluczowe dla dalszych prac nad aktualizacjami strategii, m.in. stopień, w jakim wojna wpłynęła na plan strategiczny, najważniejsze problemy i wyzwania stojące przed społecznością lokalną, aktualne uwarunkowania realizacji procesów planowania strategicznego, inne dokumenty strategiczne istotne dla dalszego procesu planowania strategicznego i rewizji planu strategicznego (w tym np. Kompleksowe Programy Odbudowy Gromad).
W całym etapie monitoringu strategicznego planowania odbyło się w sumie 156 spotkań monitoringowych realizowanych w formie zdalnej (po trzy spotkania na daną jednostkę). Wzięło w nich udział 645 osób. Uzupełnieniem spotkań monitoringowych było wsparcie realizowane drogą mailową i telefoniczną, a także poprzez pracę własną konsultantów (w tym analiza otrzymanych danych i dokumentów oraz przygotowanie rekomendacji dla władz ukraińskich JST).

W kolejnej fazie realizacji projektu, zaplanowanej na czerwiec 2024 r. – marzec 2025 r., FRDL bezpośrednio współpracowało z około 50 samorządami partnerskimi DOBRE, zapewniając im wsparcie doradcze w zakresie strategicznego planowania. Rezultatem tych prac miały być aktualizacje strategii rozwoju w kształcie odzwierciedlającym aktualne potrzeby i priorytety poszczególnych społeczności lokalnych z regionów: czernichowskiego, czerniowieckiego, dniepropietrowskiego, iwanofrankowskiego, charkowskiego, chersońskiego, kirowohradzkiego, mikołajowskiego, tarnopolskiego oraz zaporoskiego.

Do stycznia 2025 r. całościowo udało się zrealizować jedynie wsparcie dla pierwszej grupy gromad składającej się z 31 ukraińskich jst. We współpracy z tymi jednostkami i społecznościami lokalnymi przeprowadzone zostały procesy partycypacyjnego planowania strategicznego, zwieńczone wypracowaniem 31 strategii rozwoju. Wszystkie strategie zostały przygotowane zgodnie z najbardziej aktualnymi wymogami dotyczącymi planowania strategicznego w Ukrainie.

O tym jak ważne jest strategiczne planowanie, nawet dla gromad położonych blisko linii frontu, świadczyć może cytat ze wstępu do strategii Gromady Noworajska:
 

„Pomimo trwającej wojny już dziś musimy zaplanować, jak odbudować dotknięte nią obszary, stworzyć warunki dla bezpiecznego życia, zapewnić wysokiej jakości usługi naszym mieszkankom i mieszkańcom, jak najszybciej umożliwić powrót przymusowych przesiedleńców do gromady, odbudować lokalną gospodarkę i rozwiązać problemy ekologiczne. Nie możemy sobie pozwolić na życie tylko wojną, a myślenie o przyszłości odłożyć do czasu po zwycięstwie. Będzie to oznaczało zastygnięcie w przeszłości i zmarnowanie czasu. Już teraz musimy położyć podwaliny pod nasze przyszłe życie we wspólnocie europejskiej. Potrzebujemy Strategii Rozwoju, potrzebujemy jasnego, realnego, wielowektorowego planu, którego realizacja pozwoli na aktywizację polityki inwestycyjnej, rozwój branż, stworzenie najbardziej korzystnego klimatu dla przedsiębiorczości i wiele więcej. Dziękuję wszystkim za udział w tej niezwykle ważnej pracy i wiem, że będziemy owocnie pracować nad realizacją strategii rozwoju gromady, ponieważ właśnie teraz tworzymy naszą przyszłość.”
 

Niestety, na początku 2025 r. wsparcie dla drugiej grupy gromad (podobnie jak cały program) zostało zawieszone w związku ze zmianą polityki i decyzjami nowej amerykańskiej administracji rządowej w sprawie zamknięcia większości programów pomocowych USAID. W efekcie tych decyzji realizacja procesów strategicznego planowania w grupie kolejnych 18 gromad została wstrzymana mimo dużego zaawansowania prac. Kompletne dokumenty strategii, w wersji do konsultacji społecznych udało się jednak przygotować dla trzech jst.

Dodatkowo w 2024 r., we współpracy z liderem projektu, FRDL zorganizowała cztery wizyty studyjne do Polski dla przedstawicieli ukraińskich jednostek samorządowych. Ich celem było przedstawienie najlepszych praktyk i rozwiązań wypracowanych przez polskie samorządy lokalne, obejmujących takie obszary jak: świadczenie usług publicznych, rozwój gospodarczy, zaangażowanie obywatelskie, wspieranie rozwoju i aktywności młodzieży, a także promowanie przyjaźni ukraińsko-polskiej i inicjowanie partnerstw na poziomie lokalnym. Poszczególne wizyty zostały zrealizowane w: Krakowie i Województwie Małopolskim (maj 2024), Szczecinie i Województwie Zachodniopomorskim (czerwiec 2024), Warszawie i Województwie Mazowieckim (sierpień 2024), a także Gdańsku i Województwie Pomorskim (wrzesień 2024). W wizytach udział wzięło w sumie 120 osób, przede wszystkim przedstawicieli ukraińskich jst z regionów czernichowskiego, czerniowieckiego, dniepropietrowskiego, iwanofrankowskiego, charkowskiego, chersońskiego, kirowohradzkiego, mikołajowskiego, tarnopolskiego oraz zaporoskiego. Zarówno aspekty merytoryczne, jak i organizacyjne wizyt zostały bardzo wysoko ocenione przez ich uczestników, lidera projektu oraz przedstawiciela sponsora.

REZULTATY PROGRAMU

Pomimo nagłego zawieszenia i zakończenia programu w lutym 2025 r., duża część zadań FRDL i zakładanych rezultatów projektu została zrealizowana. W latach 2022-2025 Fundacja zrealizowała bowiem:

• cykl 6 webinariów w ramach 3 obszarów tematycznych, których zarejestrowanymi odbiorcami było 1476 osób (podczas gdy oglądalność nagrań webinarów w krótkim czasie po ich transmisji online wyniosła prawie 8000 odtworzeń);
• e-publikację w języku ukraińskim pt. „Optymalizacja usług publicznych i infrastruktury w ukraińskich gromadach. Poradnik dla samorządów lokalnych”
• wsparcie doradcze i monitoring w zakresie strategicznego planowania w 52 jednostkach, podsumowane 52 raportami prezentującymi sytuację w poszczególnych jednostkach, zarówno sytuację będącą konsekwencją toczącej się wojny, jak i bieżącą sytuację w zakresie planowania strategicznego oraz zarządzania strategią;
• 49 procesów partycypacyjnego planowania strategicznego (w tym 31 procesów zrealizowanych w całości), przeprowadzonych przy szerokim zaangażowaniu społeczności lokalnych 49 jednostek samorządowych;
• 31 finalne wersje zaktualizowanych strategii rozwoju w kształcie odzwierciedlającym aktualne potrzeby i priorytety poszczególnych społeczności lokalnych oraz działania w zakresie przezwyciężania skutków toczącej się wojny;
• 18 procesów partycypacyjnego planowania strategicznego i wsparcie doradcze, wstrzymane decyzjami Rządu Stanów Zjednoczonych, pomimo zaawansowanego stanu wdrażania;
• 4 wizyty studyjne do Polski (dla ok. 120 przedstawicieli ukraińskich samorządów).

Bezpośredni udział w działaniach FRDL wzięło co najmniej 16 207 uczestników z co najmniej 52 ukraińskich gromad (niektóre działania miały ogólnodostępny i ogólnokrajowy charakter).

• W różnych formach szkoleń i warsztatów budujących kompetencje wzięło bezpośredni udział 2 732 uczestników (w trakcie 210 wydarzeń szkoleniowych).
• W 83 indywidualnych i grupowych wywiadach w 49 gromadach wzięło udział 1 279 osób.
• W 49 badaniach opinii mieszkańców brało udział 11 122 osób.
• W 200 warsztatach strategicznych w ramach partycypacyjnych procesów strategicznego planowania w 49 gromadach brało udział 1 136 przedstawicieli jst.
• W 31 procesach konsultacji społecznych w 31 gromadach wzięło udział 1 005 osób.
• W 156 spotkaniach monitoringowych online w zakresie planowania i zarządzania strategicznego (w 52 gromadach) brało udział 645 uczestników.
• W 4 wizytach studyjnych do Polski wzięło udział 120 przedstawicieli ukraińskich jst.

Wszystkie działania realizowane przez FRDL w ramach Programu USAID DOBRE były wysoko oceniane zarówno przez beneficjentów działań, jak i lidera projektu. Poniżej przedstawiamy przykładowe opinie.

Opinie na temat wsparcia w zakresie planowania strategicznego:
 

Shyrokivska Gromada Terytorialna:

„Wyrażamy naszą szczerą wdzięczność za Państwa wsparcie i profesjonalną pomoc w przeprowadzeniu procesu strategicznego planowania rozwoju naszej społeczności. Dzięki Państwa eksperckim konsultacjom, konstruktywnym rekomendacjom i skutecznemu podejściu metodologicznemu, byliśmy w stanie opracować wysokiej jakości i kompleksową Strategię Rozwoju dla społeczności Shyroke na okres do 2027 r. z perspektywą do 2034 r. Dokument ten będzie służyć jako mapa drogowa dla dalszego rozwoju, poprawy dobrobytu naszej społeczności i, co najważniejsze, wzmocnienia naszej odporności w obliczu wyzwań w tym okresie wojny na pełną skalę”.

Losynivska Gromada Terytorialna:

 „Podczas pracy nad strategią rozwoju współpraca z konsultantami stała się niezwykle cennym i produktywnym doświadczeniem dla zespołu gromady, który wysoko ocenił otwartość, profesjonalizm i chęć ekspertów do dzielenia się swoją wiedzą i pomysłami. Ta współpraca stała się nie tylko narzędziem do opracowywania Strategii, ale także źródłem inspiracji do podejmowania dalszych kroków na rzecz rozwoju społeczności”.

Pokrovska Gromada Terytorialna:

„Serdecznie dziękujemy konsultantom za profesjonalną pomoc, fachowe porady i wysokiej jakości działania merytoryczne. Współpracując z Państwem, zawsze zdobywamy nową wiedzę, którą wykorzystujemy w praktyce, aby wspierać rozwój społeczno-ekonomiczny społeczności i podnieść standard życia naszych obywateli”.

Shumska Gromada Terytorialna:

„Wyrażamy szczerą wdzięczność za wysoki poziom wiedzy fachowej, otwartość na dialog i profesjonalne wsparcie. Konsultanci FRDL wykazali się wysokim poziomem profesjonalizmu, wykorzystując nowoczesne podejścia do planowania partycypacyjnego. Szczególnie ważne jest zwrócenie uwagi na metodologię zaangażowania społecznego na każdym etapie opracowywania strategii. Kompleksowe podejście zapewniło przejrzystość procesu, wysoki poziom zaufania do strategii i jej zgodność z rzeczywistymi potrzebami społeczności”.

Snovska Gromada Terytorialna:

„Społeczność zauważa wysoki profesjonalizm ekspertów programu. Szczególne podziękowania dla organizatorów za wyjazdowe spotkanie grupy roboczej w Krakowie, ponieważ w czasach ciągłego niepokoju i braku możliwości organizowania wydarzeń publicznych w społeczności przygranicznej było to naprawdę ważne wydarzenie dla członków grupy roboczej”.

Vasylkivska Gromada Terytorialna:

„Jesteśmy szczerze wdzięczni za wysokiej jakości wsparcie, konstruktywny dialog i poświęcenie dla Waszej pracy. Dzięki wsparciu konsultantów Strategia stała się nie tylko ambitna, ale także realistyczna do wdrożenia. Szczególną uwagę poświęcono dostosowaniu celów do możliwości zasobowych naszej społeczności, a także określeniu konkretnych środków do ich osiągnięcia”.

Opinie na temat wizyt studyjnych:

Cytując oficjalny list Dyrektora Programu USAID DOBRE, otrzymany przez FRDL po zakończeniu całej serii wizyt:

„Wizyty studyjne okazały się dużym sukcesem. Nasi uczestnicy przekazali nam, że wizyty studyjne były niezwykle przydatne i pożyteczne, a także dostarczyły im informacji, doświadczeń i nowych pomysłów, które będą przydatne w ich własnej pracy. … Chciałbym wyrazić swoją wdzięczność FRDL za wspaniałą pracę, która sprawiła, że wizyty okazały się takim sukcesem. FRDL odegrało kluczową rolę w organizacji wizyt studyjnych, zidentyfikowaniu i przygotowaniu do wizyt polskich jst, a także w zapewnieniu doskonałego wsparcia merytorycznego i organizacyjnego przez cały czas trwania wizyty. Wsparcie FRDL było doskonałe pod każdym względem”.

Opinie ukraińskich uczestników wizyty:
 

„Wrażenia z programu wyjazdu studyjnego przerosły moje oczekiwania. Przykłady i praktyki polskich gmin, które osiągnęły sukces pomogą w opracowaniu nowej strategii naszej gromady, w przywróceniu i poprawie usług publicznych, w tworzeniu warunków dla lokalnego rozwoju gospodarczego itd.”

„Organizacja była na najwyższym poziomie. Zarówno część teoretyczna, jak i praktyczna są tak zaplanowane, że każdy otrzymał pełną informację. Był to bogaty materiał do nauki dla liderów społeczności lokalnej.”

„Takie działania edukacyjne mają skuteczny wpływ na społeczności lokalne. Każda przedstawiona gmina to osobny udany przypadek. Niestety moja społeczność jest okupowana i nie da się wykorzystać tej wiedzy tu i teraz. Ale plan działań po deokupacji na pewno będzie zawierał elemnty zdobytego doświadczenia.”

„Nowa wiedza (szczegółowe wyjaśnienie struktury samorządu terytorialnego w Polsce, procedur finansowania z funduszy UE), przykłady realizacji projektów, podejścia do rozwoju gmin, priorytety gmin. Podobał mi się wysoki poziom organizacji ze strony FRDL i program wizyty.”

„Wydarzenie podobało mi się ze względu na bogactwo informacji, kompleksowe podejście organizatorów, przydatność do dalszej pracy w gromadzie, przyjazną komunikację i nawiązanie nowych relacji. Niepowtarzalne doświadczenie i niezapomniane wrażenia.”

„Seminarium było prowadzone na wysokim poziomie, treściwe, interesujące, poparte praktycznymi przykładami. Kompetentni i interesujący prelegenci. Wyniosłam wiele ciekawych informacji dla siebie, które będę mogła wykorzystać w swojej pracy. Jestem bardzo wdzięczna za gościnność, życzliwość i otwartość.”

„Wydarzenie jest wyjątkowo cenne. Dało możliwość zobaczenia w praktyce, jak działają polskie gminy, z jakimi wyzwaniami się mierzą, jak działają ich budżety rozwojowe i modele dostarczania usług komunalnych.”

„Nowa wiedza (szczegółowe wyjaśnienie struktury samorządu terytorialnego w Polsce, procedur finansowania z funduszy UE), przykłady realizacji projektów, podejścia do rozwoju gmin, priorytety gmin. Podobał mi się wysoki poziom organizacji ze strony FRDL i program wizyty.”

Opinie na temat webinariów:
„Skuteczność każdej aktywności zależy od wspólnych działań. Jak to osiągnąć, uczono podczas seminarium”
„Słuchałam i zostałam zainspirowana do dalszej pracy”
„Podchwyciłam dobre pomysły do ​​wdrożenia w naszej gromadzie”
„Jestem w pełni usatysfakcjonowana, temat przedstawiony bardzo kompleksowo, materiał przedstawiony w sposób przystępny”
„Łatwe i zrozumiałe informacje, przydatne i znaczące”
„Dużo przydatnych informacji”



KONTAKT W SPRAWIE PROJEKTU

Kierowniczka Projektu: Katarzyna Czarnołęcka, katarzyna.czarnolecka@frdl.org.pl